اسلایدر

مسجد تاریخانه دامغان که نخستین مسجد ایران محسوب می شود به ورطه فراموشی
سپرده شده است.مسجد تاریخانه دامغان که به همراه مسجد جامع نایین نخستین
مسجد ایران محسوب می شوند و قابلیت جهانی شدن را دارند به ورطه فراموشی
افتاده اند. کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند مسجد تاریخانه دامغان به
واسطه شکوه و قدمت تاریخی خود و اینکه جزء نخستین مساجد ساخته شده در
ایران است به همراه شهر دامغان می تواند در اولویت ثبت آثار باستانی ایران
در فهرست میراث جهانی قرار گیرد اما این اثر با قدمتی بیش از ???? سال
همچنان در بوته فراموشی است.
زرین تاج شیبانی، باستان شناس و کارشناس مسجد تاریخانه دامغان در این باره
گفت: در اینکه مسجد تاریخانه قابلیت ثبت در فهرست میراث جهانی را دارد شکی
نیست اما نمی توان این اثر تاریخی را بدون شهر دامغان و حتی تپه حصار دید
و برای ثبت جهانی این مسجد تاریخی باید به کل مجموعه به صورت یکپارچه نگاه
شود.

مسجد تاریخانه در جنوب شرقی دامغان واقع شده است و یکی از نمونه های کهن
مساجد اولیه در ایران است. در حال حاضر این مسجد تاریخی در وضعیت اسفناکی
است و حتی به دستور سازمان میراث فرهنگی مرمت های اضطراری این اثر به
منظور جلوگیری از تخریب بیشتر آن پیش از مطالعات علمی متوقف شده است.
شیبانی اظهار داشت: وقتی به مسجد تاریخانه به همراه شهر دامغان و تپه حصار
به صورت یک جریان زیست محیطی و تحولات بشری نگاه شود، آن وقت است که می
توان زندگی انسان را در این منطقه به همراه تحولات فرهنگی و اقتصادی آن از
حدود پنج هزار سال پیش و آغاز شهرنشینی تا دوران اخیر دنبال کرد.
وی این موضوع را جزء اهمیت شهر دامغان قلمداد کرد و آن را منحصر به فرد دانست.
شیبانی که از سال ها پیش مطالعات مقدماتی و جدی خود را روی تاریخانه دنبال
کرده است درباره پیشرفت طرح ساماندهی مسجد در سازمان میراث فرهنگی گفت: در
پی مطالعات انجام گرفته به درخواست پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی طرحی
برای ساماندهی و ادامه مطالعات علمی روی این اثر تاریخی ارایه شد که هنوز
سرنوشت آن طرح نامعلوم مانده است.
وی افزود: در جلسه با رییس پژوهشکده ابنیه و بافت تاریخی موضوع طرح
ساماندهی و مطالعه مسجد تاریخانه مطرح شد و از طرح خود دفاع کردم، قرار
بود این طرح در شورای پژوهشی سازمان مطرح شود که هنوز خبری از پیگیری طرح
در شورای پژوهشی به دست من نرسیده است.
وی با انتقاد از وضعیت شهر دامغان گفت: شهرسازی امروز برخلاف گذشته که
پیرو ساختارهای پیشین خود بوده است به شکل بیگانه ای پیش می رود و این
برای تاریخ آن خوشایند نیست.
وی از احداث خیابان های این شهر بدون توجه به آثار و گذرهای تاریخی آن یاد کرد و خواستار سامان بخشی آن شد.
از سوی دیگر عباس کاشیان، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
استان سمنان با اعلام این مطلب که شهر دامغان بافت مصوب میراث فرهنگی
ندارد به میراث خبر گفت: هر چند شهر دامغان بافت مصوبی ندارد اما بخش های
تاریخی آن از جمله بازار به طور مرتب در حال مرمت و استحکام بخشی و مراقبت
های اضطراری است.
وی افزود: شهر دامغان را قومس یا همان شهر صد دروازه اشکانیان می شناسند و
برخی بر این نظر که قومس همان دامغان کنونی است اصرار دارند. بر این اساس
طرحی پژوهشی به همراه طرح مطالعات مسجد تاریخانه را با همکاری کارشناس
مربوطه به دفتر پژوهشکده باستان شناسی و پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی
ارسال کردیم تا این موضوع روشن شود.
به گفته رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان آنچه
کارشناسان را به ثبت جهانی دامغان امیدوار می کند علاوه بر ویژگی های
تاریخی شهر، وجود همین حدس و گمان های تاریخی است که می تواند تعیین کننده
جایگاه جهانی دامغان باشد.
بنابر گزارش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، وی با بیان این مطلب که طرح
ساماندهی مسجد تاریخانه به عنوان یکی از نخستین مساجد ایرانی در پژوهشکده
ابنیه و بافت تاریخی در دست بررسی است، گفت: تاریخانه یکی از آثار تاریخی
مهم شهر دامغان و استان سمنان است و امیدواریم با پیگیری پژوهشکده ابنیه و
بافت تاریخی، مرمت و ساماندهی تاریخانه دامغان هرچه سریع تر آغاز شود.
مسجد تاریخانه که نام آن به خدای خانه معنا شده است یکی از بناهای اسلامی
قدیمی ایران است که در خصوص تاریخ گذاری آن توافق نظر وجود دارد و همگی آن
را به اواسط قرن دوم هجری منتسب می دانند. آرتور پوپ ساخت این مسجد را به
سال های بین ??? تا ??? هجری (???-??? میلادی) منتسب می کند.
محمد کریم پیرنیا آن را به سال ??? هجری و دیگر محققان، به اواسط قرن دوم هجری متعلق می دانند.
برخی معتقدند پیش از اسلام در محل فعلی مسجد آتشکده ای از دوره ساسانی
بوده است که پس مسلمان شدن مردم منطقه چون زمین آتشکده مقدس بوده است، در
همان محل مسجد تاریخانه ساخته شده است.

منبع