اسلایدر

نگاهی به مقاله «روش تبلیغی پیامبر اکرم(ص)»

روش تبلیغی پیامبر اکرم(ص)» عنوان مقاله ایست به قلم «مرتضى وافی» که با هدف تبیین عوامل موفقیت تبلیغى پیامبر (ص) نگاشته شده و در پایگاه اینترنتی تبیان زنجان منتشر شده است. به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) منطقه شمال غرب کشور، هر مکتبى پیامى براى جامعه دارد و مردم را به پذیرش آن فرا مى‏خواند و در این جهت از روش‏هاى ویژه‏اى بهره مى‏جوید که با اهداف اصلى آن مکتب وابسته است، تمامى پیامبران از حضرت‏ آدم (ع) تا حضرت خاتم(ص) از جانب خداوند مبعوث شدند تا انسان را از ظلمت و جهل به نور علم هدایت کنند. پیام الهى پیامبران با توجه به شرایط اجتماعى و فرهنگى جوامع بر سه محور توحید، نبوت و معاد پایه‏گذارى شده است و وجه تمایز این دعوت‏ها در نحوه بیان آن محورها و تبیین مطابق با فهم و ظرفیت فکری است. احادیث و سخنان امیرالمؤمنین (ع) روشنگر اخلاق و روحیات جامعه عرب پیش از اسلام و شاهدی بر انحطاط فکرى آنان است، امام علی (ع) در این باره مى‏فرمایند: خداوند، حضرت محمد(ص) را بیم دهنده جهانیان و امین وحى مبعوث کرد و شما گروه عرب در بدترین آیین و پست‏ترین جاها به‏ سر مى‏بردید، قرآن کریم نیز در آیه 103 سوره مبارکه «آل عمران» «و کنتم على شفا حفره من النار فانقذکم منها» این موضوع را تبیین می‌کند. همچنین آیات 151 و 153 سوره «انعام» گواه بر این است که تمامى این خصلت‏هاى ‏ناروا دامن‏گیر توده عرب بود و به همین علت رسول خدا (ص) نخست ‏این دو آیه را تلاوت کرد تا اهداف رسالتش معلوم شود و در چنین جامعه‏اى پیامبر گرامى ‏اسلام (ص) مبعوث شد و اعراب را از تاریکى‏ها به سوى نور هدایت کرد و از آنان امتى پدید آورد. اولین رکن مهم در تبلیغ‏ پیامبر(ص) ویژگى‏هاى برتر پیام ایشان بود، اگر محتواى پیام رسول خدا(ص) داراى این ویژگى‏ها نبود، حتى درصورت وجود زمینه مساعد، تبلیغ یک تلاش بى‏حاصل بود، معارفی که پیامبر (ص) تبلیغ می‌کرند، قابلیت اثبات و استدلال داشت و معارف‏ دینى زمینه پذیرش عقلى داشت و ابهام‏ها و تاریکى‏ها را از اذهان‏ مى‏زدود. در تبلیغ کارآمد باید مخاطب شناسی مورد توجه قرار گیرد و با رفع موانع و به کارگیرى عوامل مؤثر زمینه پیشرفت و توسعه معارف ‏دینى را فراهم آید و همین امر باعث‏ شد تا پیامبر (ص) بتواند زمینه مناسب بیان مطالب‏ خود را مهیا کنند همچنین اقناع احساسات متعالى از سوى اسلام موجب شد تا افراد در راه هدف‏هاى مکتب فداکارى کنند و جان‏هایشان را ضامن اجراى ‏احکام مکتب قرار دهند و هماهنگی این معارف با نیازهاى فطرى و طبیعى بشر باعث ‏شد تا علاوه بر پذیرش وحی آسمانی بر اساس عقلانیت، در عمق روح بشر هم‏ رسوخ کند هم چنان که قرآن نیز در آیه 107 سوره مبارکه «اسرا» مى‏فرماید: «و یخرون للاذقان یبکون ویزیدهم خشوعا.» در تبلیغ کارآمد باید مخاطب شناسی مورد توجه قرار گیرد و با رفع موانع و به کارگیرى عوامل مؤثر زمینه پیشرفت و توسعه معارف ‏دینى را فراهم آید و همین امر باعث‏ شد تا پیامبر (ص) بتواند زمینه مناسب بیان مطالب‏ خود را مهیا کنند. در امر تبلیغ همه مخاطبین از آن‏چنان ظرفیتى برخوردار نیستند که در وهله نخست ‏به دعوت، پاسخ مثبت دهند پیامبر (ص) نیز با توجه‏ این نکته اقدام به تبلیغ فرمود، ارتباط سازنده با همه اقشار و جاذبه قوى و استفاده از روش‏هاى مناسب نیز در تبلیغ پیامبر (ص) مورد توجه بود. ویژگى‏هاى فردى پیامبر (ص) از مهم‏ترین عوامل موفقیت حضرت در امر تبلیغ بوده است، هیچ تبلیغى بالاتر از شایستگى مبلغ و عمل به گفتار خود نیست، امام صادق(ع) در روایتى شرایطى را که براى پیشبرد تبلیغ دین وجود دارد را اینگونه بیان می‌کند، «هنگامى که نیت، قدرت، توفیق و صائب بودن در عملى جمع شدند، سعادت و وصول به هدف حاصل شده است و تمام این ویژگى‏ها تمام و کمال در پیامبر(ص) بوده است.» پیامبر(ص) براى تبلیغ اسلام وحى الهى را مى‏شناخت و به تمام ‏زوایاى آن آگاهى داشت، قرآن کریم گواه صدق و درستى گفتار را برهان و دلیل مى‏داند و در آیه 64 سوره مبارکه «نمل» می فرماید: «قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین.» بالاترین عامل توفیق تبلیغى پیامبر(ص) استقامت و پشتکار اوست که از ایمان و باور به هدف مقدس نشأت‏گرفته است، ایشان همواره بیش از همه به دستورات دینى که آن را ابلاغ ‏مى‏فرموند، عمل مى‏کرند. یکى دیگر از عوامل خلق نیکو و رفتار پر از عطوفت آن حضرت بود، ایشان پیام را با نرمى و مدارا تبلیغ‏مى‏کردند، لذا جاذبه و کشش بیشترى میان مخاطبان داشت، در جایى که اساس و مبانى دین ثابت است، نرمش ‏مى‏تواند در موفقیت تبلیغ مؤثر باشد، به همین جهت وقتى‏پیامبر(ص)، امیر مؤمنان(ع) و معاذ را براى تبلیغ به یمن ‏روانه مى‏کند مى‏فرمایند: مردم را مژده و بشارت دهید و آن‏ها را از خود مرانید، بر آن‏ها سهل و آسان بگیرید نه سخت و دشوار. پیامبر(ص) پس از آن که پیام توحید خویش را به گوش مردم رساند هیچ‏گونه سازشى در این مسیر را روا ندانست، استقامت و تداوم آموزش و نظارت مستمر باعث موفقیت پیامبر(ص) شد، او در تمام لحظات زندگانى لحظه‏اى از تأکید بر رسالت‏ خویش‏ غافل نشد. یکى از راه‏هاى دعوت استفاده از موعظه است، پیامبر(ص) براى جذب افراد و بیدارى عمومى از موعظه بهره مى‏بردند عاملی که باعث ‏شد تا پیام نبى اکرم(ص) نفوذ بیشترى داشته باشد، سعه صدر ایشان بود، پیامبر(ص) بسیارى از راه‏ها را با نیروى ‏صبر پیمود و در راه تبلیغ از حربه صبر و استقامت‏ بهره برد. پیامبر(ص) در راه رساندن وحى الهى از هر گونه تکلفى به دوربود، همین امر باعث مى‏شد تا فهم مطالب بر مردم آسان گشته، با آغوش باز پذیراى مسایل دین باشند، یکى از ویژگى‏هاى دیگر پیامبر(ص) در تبلیغ دین، این بود که در قید گرایش‏هاى خویشى و گروهى و قومى نبود. یکى از راه‏هاى دعوت استفاده از موعظه است، پیامبر(ص) براى جذب افراد و بیدارى عمومى از موعظه بهره مى‏بردند. مواعظ پیامبر(ص) عمدتا درباره تقوا، زهد، دنیا، طول امل، هواى نفس، عبرت از گذشته بوده است، حکمت تعلیم و موعظه تذکار است، حکمت‏ براى آگاهى و موعظه براى‏ بیدارى است و حکمت مبارزه با جهل و موعظه مبارزه با غفلت است.